رژیم کتوژنیک برای کاهش وزن

بهاره نیکویه، دکتری تغذیه و رژیم درمانی

لوگو

رژیم های کتوژنیک در سال های اخیر توجه زیادی را در بین افرادی که می خواهند وزن خود را کاهش دهند به خود جلب کرده اند. در این مطلب به اصول این رژیم می پردازیم.

رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک چیست؟

رژیم کتوژنیک یا کتو، یک برنامه غذایی با کربوهیدرات کم و چری بالاست که سال ها برای درمان برخی بیماری ها از آن استفاده می شد. در قرن نوزدهم این رژیم برای کنترل دیابت پیشنهاد شد. در 1920 از این رژیم برای درمان کودکان مبتلا به صرع که مقاوم به دارو بودند، استفاده گردید.

از سال 1970 که رژیم کم کربوهیدرات وپرپروتئین اتکینز یک موفقیت تجاری برای کاهش وزن بدست آورد، توجه به استفاده از رژیم کتوژنیک نیز برای کاهش وزن جلب شد.

امروزه رژیم های غذایی کم کربوهیدرات زیادی طراحی شده اند از جمله رژیم پالئو که عمدتا پروتئین بالا و چربی متوسط دارند، اما برخلاف همه آنها رژیم کتوژنیک چربی بالایی دارد و تنها مقدار متوسطی پروتئین در برنامه غذایی آن وجود دارد.

رژیم کتوژنیک چگونه کار می کند؟

مبنای رژیم کتوژنیک برای کم کردن وزن این است که اگر بدون شما کمبود گلوکز یا قند که منبع اصلی انرژی سلول هاست داشته باشد، یک سوخت جایگزین به نام کتون ها از چربی های ذخیره تولید می کند.

در شرایط پایدار مغز بیشترین گلوکز را استفاده می کند چون نمی تواند آن را ذخیره کند. در شرایط گرسنگی یا وقتی کربوهیدرات کمی خورده می شود، بدن ابتدا از گلوکز کبد استفاده می کند و به طور موقت ماهیچه ها را برای تولید قند تجزیه می کند.

اگر این شرایط برای 3 تا 4 روز ادامه پیدا کند و ذخایر گلوکز بدن کاملا تخلیه شوند، مقدار هورمون انسولین کاهش یافته و بدن شروع به استفاده از چربی به عنوان سوخت می کند. کبد از چربی کتون بادی ها را می سازد که می توانند به عنوان جایگزین قند استفاده شوند.

وقتی کتون بادی ها در خون تجمع پیدا کنند، به این حالت کتوزیس گفته می شود. افراد سالم معمولا، در طی دوره های گرسنگی و ناشتا، کتواسیدوز خفیف را تجربه می کنند، برای مثال زمان خواب شبانه و یا ورزش های شدید. اگر از یک رژیم کتوژنیک صحیح استفاده شود نباید میزان کتون ها در خون به حد مضری برسد که کتواسیدوز شدید تولید کند و باید همیشه مقدار کافی انسولین در بدن وجود داشته باشد که از تولید بیش از حد کتون ها جلوگیری کند.

رژیم

یک برنامه استاندارد با نسبت مشخص از درشت مغذی ها (کربوهیدرات، پروتئین، چربی) وجود ندارد. رژیم های کتوژنیک معمولا کربوهیدرات را به کمتر از 50 گرم در روز کاهش می دهند و این مقدار می تواند به 20 گرم در روز نیز برسد.

معمولا در برنامه های معمول کتوژنیک توصیه می شود، 70 تا 80 درصد رژیم از چربی، 5 تا 10 درصد از کربوهیدرات و 10 تا 20 درصد از پروتئین تامین شود.

برای یک رژیم 2000 کالری این مقادیر برابر 165 گرم چربی، 40 گرم کربوهیدرات و 75 گرم پروتئین است.

مقدار پروتئین در رژیم کتوژنیک در مقایسه با سایر رژیم های کم کربوهیدرات و پرپروتئین، کمتر است.

انواع مختلف برنامه های کتوژنیک وجود دارند اما در همه آنها غذاهای پر کربوهیدرات محدود هستند. برخی از غذاهای کربوهیدراتی به راحتی قابل تشخیص هستند مانند: نان، غلات، پاستا، برنج، شیرینی ها، سیب زمینی، سبزیجات نشاسته ای و آبمیوه ها، اما برخی از آنها راحت قابل تشخیص نیستند، مانند: حبوبات، و عمده میوه ها.

در بیشتز برنامه های کتوژنیک، استفاده از غذاهایی با چربی های اشباع مانند گوشتهای چرب، گوشت های فرایند شده، کره و چربی های غیر اشباع مانند: مغزها، دانه ها، ماهی های چرب مجاز هستند.

رژیم کتوژنیک

برخی از غذاهایی که در یک برنامه غذایی کتوژنیک مجاز هستند:

  • کره، روغن های گیاهی، موادغذایی پرچرب مانند آووکادو، مغزها ( گردو، بادام)، و دانه ها (آفتابگردان، تخمه کدو، کنجد)
  • برخی محصولات لبنی. با اینکه لبنیات منبع عمده چربی ها هستند، به طور طبیعی حاوی قند لاکتوز هم هستند. کره و پنیرهای سفت لاکتوز کمتری دارند.
  • مقدار پروتئین ها در این برنامه، متوسط است. انواع گوشت های سفید و قرمز، تخم مرغ، توفو و مغزها و دانه ها می توانند در یک برنامه کتوژنیک جای داشته باشند.
  • سبزیجات غیرنشاسته ای در این برنامه جای دارند مانند: سبزیجات برگ سبز ( کاهو، اسفناج)، گل کلم، بروکلی، کلم بروکلی، فلفل دلمه، پیاز، سیر، قارچ، خیار، کرفس، کدوسبز
  • برخی میوه ها که مقدار کربوهیدرات کمتری دارند.
  • شکلات تلخ ( 90 درصد به بالا)، پودر کاکائو، چای و قهوه شیرین نشده، سبزیجات و ادویه ها

مواد غذایی که مصرف آنها در این برنامه مجاز نیست عبارتند از:

  • غلات کامل یا تصفیه شده، محصولات برپایه آرد،
  • غذاها و نوشیدنی های حاوی شکر افزوده یا طبیعی
  • سبزیجات نشاسته ای مانند سیب زمینی، ذرت، کدو حلوایی
  • میوه های با کربوهیدرات بالا، همه آبمیوه ها
  • حبوبات، لوبیا، عدس، بادام زمینی

البته نکته مهم کل کربوهیدرات در رژیم شماست و ممکن است متخصص تغذیه بتواند کل محتوای کربوهیدرات شما را به گونه ای تنظیم کند که از مواد غذایی گفته شده نیز در برنامه غذایی شما وجود داشته باشند.

واژه ” خالص کربوهیدرات” به چه معناست؟

این واژه آشنایی در رژیم کتوژنیک و رژیم دیابت است. این واژه در صنعت نیز بکار برده می شود، و برخی از صنایع ادعا می کنند که کربوهیدرات قابل استفاده در محصول آنها کمتر از میزانی است که در برچسب آن ذکر شده است. خالص کربوهیدرات، مقداری از کربوهیدرات است که به طور مستقیم جذب نمی شود و سهمی در تولید انرژی ندارد.

مقدار خالص کربوهیدرات از کم کردن مقدار کل کربوهیدرات از کربوهیدرات غیرقابل هضم بدست می آید.

کربوهیدرات های غیرقابل هضم، شامل فیبرهای نامحلول از غلات، میوه ها و سبزیجات، و قندهای الکلی مانند مانیتول، سوربیتول و زایلیتول است که معمولا در محصولات رژیمی بدون قند، یافت می شوند.

هرچند این محسابات کاملا علمی نیستند چون اثر قندهای الکلی بر جذب و افزایش قندخون متفاوت است. برخیاز قندهای الکلی در تولید انرژی و افزایش قندخون نقش دارند. امروزه در مورد استفاده از این واژه، حتی در برنامه کتوژنیک تردید وجود دارد.

نتایج پژوهش ها

مطالعات نشان داده اند که رژیم کتوژنیک اثرات مفیدی در کوتاه مدت خواهد داشت. این رژیم در کوتاه مدت می تواند باعث کاهش وزن و عوامل مرتبط با آن مانند مقاوت انسولین، پرفشاری خون و افزایش چربی خون شود.

در سالهای اخیر توجه زیادی به استفاده این برنامه در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو شده است و مطالعات نشان داده اند که دست کم در کوتاه مدت موثر است.

عوارض احتمالی رژیم کتوژنیک

رعایت یک رژیم پرچرب ممکن است مشکل باشد و شما مجبور می شوید غذاهایی که قبلا از خوردن آن ها لذت می بردید را حذف کنید.

افرادی که از این رژیم پیروی می کنند ممکن است در هفته های اول علائمی مانند گرسنگی، خستگی، بی حوصلگی، تحریک پذیری، یبوست، سردرد، و گیجی داشته باشند.

برخی مطالعات هم پیشنهاد کرده اند که این رژیم ممکن است در بلندمدت باعث افزایش خطر سنگ کلیه و پوکی استخوان، افزایش اسید اوریک (افزایش خطر نقرس) شود.

به علاوه ممکن است کمبود برخی از مواد مغذی نیز ایجاد شود.

جمع بندی

مطالعات در مورد اثر رژیم کتوژنیک بر کاهش وزن محدود است و هنوز نمی توان با قاطعیت در این مورد صحبت کرد.

نشان داده شده است که این رژیم می تواند اثرات مفیدی در کوتاه مدت بر کاهش وزن، بهبود کلسترول خون، کاهش فشارخون و کاهش قندخون داشته باشد.

هرچند این اثرات بعد از یکسال کمتر خواهند شد ولی هنوز مطالعه بلندمدتی در این حوزه نداریم و نمی دانیم در طولانی مدت چه اثراتی بر بدن خواهد داشت.

در این رژیم شما مجبورید چندین گروه غذایی مهم را از رژیم غذایی خود حذف کنید و ممکن است علائم ناخوشایندی، دست کم در چند هفته اول داشته باشید که این ها باعث می شود رعایت این رژیم کار ساده ای نباشد.

البته این رژیم برای افرادی که نمی توانند با روش های دیگر وزن خود را کم کنند شاید گزینه مناسبی باشد.

رژیم کتوژنیک، نیاز به کنترل و ارزیابی دارد و حتما باید زیر نظر یک متخصص تغذیه انجام شود تا فواید آن به حداکثر برسد و عوارض آن کاهش پیدا کند.

اگر متخصص تغذیه شما، به شما توصیه کرده است که از رژیم کتوژنیک استفاده کنید، می توانید از دستورهای غذایی موجود در بخش کتوژنیک این سایت استفاده کنید تا هم از غذاخوردن لذت ببرید و هم راحت تر بتوانید از رژیم خود تبعیت کنید.

در facebook به اشتراک بگذارید
در print به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در email به اشتراک بگذارید